Tranh chấp đất đai không có sổ đỏ

Tốc độ đô thị hóa ngày càng cao làm cho giá đất tăng nhanh trong thời gian gần đây. Cùng với đó, tình trạng tranh chấp quyền sử dụng đất diễn ra ngày càng phổ biến, trong đó chủ yếu là tranh chấp đất đai không có sổ đỏ.

Tranh chấp đất đai không có sổ đỏ là gì?

Tranh chấp đất đai không có sổ đỏ là tranh chấp về quyền và nghĩa vụ của người sử dụng đất giữa hai hay nhiều bên trong quan hệ đất đai mà đất tranh chấp chưa được cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất hoặc các giấy tờ chứng minh quyền sử dụng đất khác có giá trị tương đương.

Các tranh chấp đất đai thường gặp trong thực tế thường là tranh chấp xác định ai là người có quyền sử dụng đất, tranh chấp đòi lại quyền sử dụng đất, tài sản gắn liền với đất hoặc tranh chấp về ranh giới giữa các thửa đất liền kề.

Các tranh chấp hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất, tranh chấp thừa kế tài sản là quyền sử dụng đất hoặc tranh chấp chia tài sản chung của vợ chồng là quyền sử dụng đất không phải là tranh chấp đất đai được trình bày tại bài viết này.

Các cơ quan có thẩm quyền giải quyết tranh chấp đất đai không có sổ đỏ

Đối với đất đai chưa được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (sổ đỏ) hoặc không có một trong các giấy tờ xác nhận về quyền sử dụng đất theo quy định của Luật Đất đai, nếu có tranh chấp thì đương sự có thể lựa chọn một trong hai hình thức giải quyết như sau:

1. Giải quyết tranh chấp đất đai tại UBND cấp có thẩm quyền. Đối với tranh chấp đất đai giữa cá nhân, hộ gia đình với nhau thì người có thẩm quyền giải quyết tranh chấp là Chủ tịch UBND huyện nơi có đất. Sau khi Chủ tịch UBND huyện giải quyết mà một trong các bên tranh chấp không đồng ý thì có thể khiếu nại đến Chủ tịch UBND tỉnh hoặc khởi kiện tại Tòa án nhân dân cấp tỉnh theo thủ tục tố tụng hành chính.

2. Khởi kiện tại Tòa án nhân dân cấp huyện nơi có đất theo thủ tục tố tụng dân sự. Sau khi có bản án, quyết định giải quyết của Tòa án nhân dân cấp huyện mà một trong các bên tranh chấp không đồng ý thì có quyền kháng cáo bản án, quyết định lên Tòa án nhân dân cấp tỉnh.

Thủ tục hòa giải tại UBND xã nơi có đất

Trước khi nộp đơn yêu cầu giải quyết tranh chấp tại UBND cấp huyện hoặc Tòa án nhân dân có thẩm quyền, cá nhân, hộ gia đình có tranh chấp phải nộp đơn yêu cầu hòa giải tranh chấp đất đai đến UBND cấp xã nơi có đất. Trường hợp các bên tranh chấp nộp đơn yêu cầu giải quyết tranh chấp cho UBND cấp huyện hoặc Tòa án nhân dân có thẩm quyền mà chưa qua thủ tục hòa giải tại UBND cấp xã thì đơn yêu cầu giải quyết tranh chấp sẽ không được thụ lý giải quyết.

1. Nộp đơn yêu cầu hòa giải tranh chấp đất đai

Một trong các bên tranh chấp nộp đơn yêu cầu hòa giải tranh chấp đất đai đến UBND cấp xã nơi có đất kèm theo các giấy tờ chứng minh quyền sử dụng đất của mình (nguồn gốc, quá trình sử dụng, hiện trạng đất tranh chấp)

2. UBND xã sau khi nhận được đơn yêu cầu, sẽ thực hiện các công việc sau:

– Xác minh nguyên nhân tranh chấp và thu thập tài liệu, chứng cứ liên quan do các bên cung cấp.

– Thành lập Hội đồng hòa giải gồm:

+ Chủ tịch Hội đồng hòa giải là Chủ tịch hoặc Phó Chủ tịch UBND xã.

+ Đại diện Ủy ban Mặt trận Tổ quốc cấp xã.

+ Tổ trưởng tổ dân phố hoặc trưởng thôn, ấp.

+ Người có uy tín trong dòng họ hoặc có uy tín ở nơi sinh sống, làm việc.

+ Người có trình độ pháp lý, có kiến thức xã hội.

+ Già làng, chức sắc tôn giáo hoặc người biết rõ tình tiết vụ việc.

+ Đại diện của các hộ dân sinh sống lâu đời tại địa phương mà biết rõ về nguồn gốc và quá trình sử dụng đất đó.

+ Cán bộ địa chính xã.

+ Cán bộ tư pháp xã.

+ Đại diện của Hội Phụ nữ, Hội Nông dân, Hội Cựu chiến binh, Đoàn Thanh niên, … (nếu cần thiết cho việc tiến hành hòa giải).

– Hội đồng hòa giải tổ chức cuộc họp hòa giải, mời các bên tranh chấp và người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan tham gia. Nếu một trong các bên tranh chấp đã được mời đến lần thứ hai mà vẫn vắng mặt thì Hội đồng hòa giải lập biên bản về việc hòa giải không thành.

3. Hội đồng hòa giải lập biên bản về kết quả hòa giải

Hội đồng hòa giải lập biên bản về kết quả hòa giải tranh chấp đất đai, biên bản hòa giải bao gồm các nội dung sau:

– Thời gian, địa điểm;

– Thành phần tham dự;

– Tóm tắt nội dung tranh chấp theo kết quả xác minh của Hội đồng hòa giải.

– Ý kiến của Hội đồng hòa giải về nội dung tranh chấp.

– Những nội dung mà các bên tranh chấp thỏa thuận được, không thỏa thuận được.

– Chữ ký của các thành viên Hội đồng hòa giải, các bên tranh chấp.

4. Xử lý trong trường hợp hòa giải không thành

Nếu hòa giải không thành hoặc hòa giải thành nhưng sau đó có một trong các bên tranh chấp thay đổi ý kiến làm thay đổi kết quả hòa giải thì UBND cấp xã lập biên bản hòa giải không thành làm cơ sở để các bên tranh chấp gửi đơn yêu cầu giải quyết tranh chấp đến UBND có thẩm quyền hoặc Tòa án nhân dân tùy theo sự lựa chọn của họ.

Thủ tục giải quyết tranh chấp đất đai tại UBND huyện

1. Một trong các bên tranh chấp nộp hồ sơ yêu cầu giải quyết tranh chấp bao gồm các giấy tờ sau:

– Đơn yêu cầu giải quyết tranh chấp.

– Biên bản hòa giải không thành của UBND xã.

– Các giấy tờ chứng minh quyền sử dụng đất của mình (nguồn gốc, quá trình sử dụng, hiện trạng đất tranh chấp).

2. Trình tự giải quyết tranh chấp đất đai tại UBND như sau:

– Trường hợp hồ sơ chưa đầy đủ hoặc chưa hợp lệ thì cơ quan tiếp nhận phải thông báo và hướng dẫn người nộp hoàn chỉnh hồ sơ theo quy định.

– Trường hợp hồ sơ đầy đủ, hợp lệ thì cơ quan tiếp nhận tiến hành thụ lý giải quyết.

– Cơ quan tham mưu của UBND tiến hành xác minh vụ việc và tổ chức các buổi họp để giải quyết tranh chấp.

– Trên cơ sở kết quả xác minh và tham mưu của cơ quan tham mưu, Chủ tịch UBND ban hành quyết định giải quyết tranh chấp và gửi cho các bên.

Thủ tục giải quyết tranh chấp đất đai tại Tòa án nhân dân

Sau khi hòa giải tranh chấp đất đai không thành ở UBND xã, một trong các bên tranh chấp có quyền nộp đơn khởi kiện tại Tòa án nhân dân có thẩm quyền theo thủ tục tố tụng dân sự.

Hồ sơ khởi kiện bao gồm:

1. Đơn khởi kiện (theo mẫu).

2. Bản sao CMND/CCCD, hộ khẩu của nguyên đơn, bị đơn.

3. Bản sao Biên bản hòa giải tại UBND xã nơi có đất tranh chấp.

4. Bản sao các tài liệu, chứng cứ là các giấy tờ chứng minh nguồn gốc đất, quá trình sử dụng đất và hiện trạng sử dụng đất.

Nơi nộp hồ sơ

Tòa án nhân dân có thẩm quyền giải quyết là Tòa án nhân dân cấp huyện nơi có đất đang tranh chấp.